زیست‌پالایی (bioremediation) فرآیندی است که از طریق آن می‌توان ضایعات آلی را به صورت بیولوژیکی تحت شرایط کنترل شده از بین برد. در این روش، از ارگانیسم‌های زنده و به ویژه میکروارگانیسم‌ها برای تخریب آلاینده‌ها و تبدیل آن‌ها به شکل غیرسمی یا با میزان سمیت کمتر استفاده می‌گردد. ارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و گیاهان توانایی فیزیولوژیکی را جهت تخریب یا سمیت‌زدایی آلاینده‌ها دارا می‌باشند. در برخی شرایط میکروارگانیسم‌ها بومی هستند و در محیط حضور دارند و بیشتر این میکروارگانیسم‌ها توانایی اصلاح محیط از طریق اکسیداسیون، تثبیت یا تغییر شکل آلاینده‌ها را دارند. در مواردی نیز میکروارگانیسم‌ها از محل دیگری جداسازی شده و به ماده مورد نظر جهت تصفیه افزوده می‌شوند. با توجه به اینکه زیست‌پالایی به رشد و فعالیت میکروبی بستگی دارد، اثربخشی آن به میزان زیادی به پارامترهای محیطی که بر رشد میکروبی و نرخ تخریب اثر می‌گذارند وابسته می‌باشد.
فن‌آوری‌های زیست‌پالایی را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم‌بندی کرد: تکنیک‌های در محل و تکنیک‌های خارج از محل. در تکنیک‌های خارج از محل، حذف فیزیکی ماده آلاینده و انتقال آن به منطقه دیگری جهت تصفیه بیشتر توسط روش‌هایی مانند استفاده از بیوراکتورها یا کمپوست کردن انجام می‌شود. در تکنیک‌های در محل، تصفیه ماده آلاینده در محل مورد نظر انجام می‌گردد مانند تهویه زیستی یا تحریک زیستی.
باید در نظر داشت که زیست‌پالایی در مکان‌هایی که دارای غلظت بالای مواد شیمیایی شامل فلزاتی مانند کادمیم یا سرب و نمک‌هایی مانند سدیم کلرید هستند که برای میکروارگانیسم‌ها سمی می‌باشند استراتژی مناسبی نیست. اما در شرایط مناسب، بسته به محل و آلاینده‌های آن، زیست‌پالایی می‌تواند ایمن‌تر و کم‌هزینه‌تر از روش‌های دیگر باشد.
منابع:
Zouboulis, A. I, Moussas, P. A, Psaltou, S. G. (2019). Groundwater and Soil Pollution: Bioremediation. Encyclopedia of Environmental Health (Second Edition). pp. 369-381
Vishwakarma, G. S, Bhattacharjee, G, Gohil, N, Singh, V. (2020). 20-Current status, challenges and future of bioremediation. Bioremediation of Pollutants. pp. 403-415
Speight, J. G. (2018). Chapter 10-Mechanisms of transformation. Reaction Mechanisms in Environmental Engineering. pp. 337-384
www.dbdenvironmental.com.au